Elatmanın Önlenmesi(Müdahalenin Men’i) Davası: Mülkiyetin Korunması ve Hukuki Yönleri
Gerek uluslararası anlaşmalarla gerekse yasa hükümleri ile koruma altına alınmış olan mülkiyet hakkı, bir eşya üzerinde hak sahibine kullanma, yararlanma ve tasarruf yetkisi veren, hukuk düzeninin sınırları içinde kullanılabilen, mutlak ve ayni bir haktır. Mülkiyet hakkı, bireylerin ve toplumun ekonomik ve sosyal gelişmesine katkıda bulunurken, hukuki çerçevesi içinde korunması da önem arz eder. Bu nedenle, mal üzerindeki mülkiyet hakkı sahibinin yani malikin malına haksız olarak müdahale eden ve sahibinin o malı kullanmasına engel olan kişiye karşı, haksız saldırının önlenmesi amacıyla açılan dava, hukuk dünyasında "el atmanın önlenmesi davası" olarak adlandırılır.
Elatmanın önlenmesi davası, diğer adıyla "müdahalenin men'i davası," Türk Medeni Kanunu'nun mülkiyet hakkının içeriğine ilişkin 683. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde, bir şeye malik olan kimsenin, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahip olduğunu vurgularken, malikin malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız el atmanın önlenmesini de dava edebileceğini ifade etmektedir.
Elatmanın önlenmesi davasını açmak için belirli şartlar vardır. İlk olarak davayı açacak kişinin mülkiyet hak ve yetkilerine sahip bir kimse olması gerekmektedir. Yani müdahalenin men'i davası, malik (mülkiyet hakkı sahibi) tarafından açılmalıdır. Malikin ölmesi durumunda ise dava, malikin mirasçıları tarafından açılabilecektir. İkinci olarak söz konusu saldırının, müdahalenin haksız olması gerekmektedir. Yani müdahalede bulunan kişinin hiçbir haklı ve geçerli bir nedene dayanmaksızın gerçekleştirdiği ve devam eden bir saldırı olmalıdır. Ayrıca el atmanın önlenmesi davasında amaç, yalnızca mülkiyet hakkını korumak ve müdahaleyi sonlandırmak olduğundan, haksız müdahalede bulunan kişinin kusurlu olup olmaması da önem arz etmemektedir.
Elatmanın önlenmesi davasında davacı sıfatı, mülkiyet hakkı saldırıya uğrayan malik ya da onun mirasçılarıdır. Davalı sıfatı ise, söz konusu mülkiyet hakkına saldırıda bulunan gerçek veya tüzel kişilere aittir. Davalının kimliğine göre, kişi veya kişilerle ilgili hukuki araştırmalar ve gerekirse delillerin toplanması gerekebilir.
Elatmanın önlenmesi davasında dava açmakla görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi'dir. Yetkili mahkeme tespit edilirken ise genel yetki kuralı uygulanacaktır. Eğer elatmanın konusu bir taşınmaz ise, kesin yetki kuralı gereğince davanın taşınmazın bulunduğu yerde Asliye Hukuk Mahkemesi'nde açılması gerekmektedir. Mahkemede dava sürecinin sağlıklı bir şekilde işlemesi için gerekli bilgi ve belgelerin eksiksiz bir şekilde sunulması önemlidir.
Elatmanın önlenmesi davası sırasında, haksız müdahale sebebiyle meydana gelen zararların tazmini için "ecrimisil" talep edilebilir. Ecrimisil, haksız işgal tazminatı olarak adlandırılır. Açılan davada davacının talebinin haklı görülmesi halinde, mahkemenin vereceği karar icraya konularak dava konusu malı işgal edenlerin işgali sonlandırılacaktır. Sonuçta haksız el atma ortadan kalkacak ve dava konusu mal eski haline getirilecektir.
Elatmanın önlenmesi davası açmak için herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre bulunmamaktadır. Haksız müdahale devam ettiği sürece el atmanın önlenmesi davası açılabilmektedir. Haksız müdahale sonlanmış ise geriye dönük işgal tazminatı isteme hakkı da saklıdır.
Elatmanın önlenmesi davasının karmaşıklığı, haksız müdahalenin etkisi ve dava sonucunda alınacak olan kararın etkin bir şekilde uygulanması, davanın avukat desteği alınarak takip edilmesini daha uygun kılar. Bu sayede, müdahalenin haksızlığının ispatı, gerekli delillerin sunumu ve dava sonucunda alınacak olan kararın etkili bir şekilde hayata geçirilmesi için uzman bir avukatın rehberliğinde ilerlemek önemlidir. Elatmanın önlenmesi davası konusunda daha detaylı bilgi ve danışmanlık için avukatlarımızla iletişime geçebilirsiniz. Hukuki haklarınızı korumak ve adaletin sağlanmasına yönelik adımlarınızda size yardımcı olmak için buradayız.
Stj. Ahmet ATEŞ